Məncə, bu, daha sonra Ermənistana lazımdır. Azərbaycan müqavilə olmadan da sülhə sadiqlik göstərir. Elə bu gün mötəbər beynəlxalq tədbirin tribunasından prezident İlham Əliyev belə deyib: "Azərbaycan etibarlı tərəfdaş olduğunu artıq sübut edib. Bizim sözümüz imzamız qədər dəyərlidir".
Doğrudur, Avropa İttifaqına üzv ölkələrin, eləcə də, başqa tərəfdaş ölkələrin təbii qazla təchizatı kontekstində verilmiş bəyanatdır. Sadəcə, bəyanat da deyil, reallıqdır; Azərbaycan dövlətinin, ali siyasi hakimiyyətinin tərəfdaşlıq fəlsəfəsidir. Bu fəlsəfə təkcə iqtisadi, yaxud enerji məsələlərinə aid deyil, bütün başqa sferalara da şamil olunan siyasi üslub, mövqedir. Eyni zamanda bu, təkcə rəsmi-formal üslub olmaqla qalmır, həm də insani məziyyətdir, xarakter məsələsidir. Dövlət hakimiyyəti, insanlar deməkdir. Azərbaycan bu məziyyətini dəfələrlə göstərib. Kimə hansı sözü veribsə, o sözü axıra qədər tutub.
O cümlədən, Ermənistanla danışıqlara aid məsələlərdə də rəsmi Bakı bu üsluba sadiqdir. Heç kim deyə bilməz ki, Azərbaycan Ermənistanla sülh istəmir. Sülh müqaviləsinin prinsiplərini formulə edən, mətnini yazan, qarşı tərəfə göndərən, qarşı tərəfin bu mətnə dair şərhlərini və təkliflərini müzakirə edən Azərbaycan hökuməti olub, elə deyilmi?!
Elə təkcə sırf insani tərəfdən yanaşaq, Azərbaycan dövləti, dövlət başçısı, onun komandası özlərini kişi kimi aparır. Bu, mental insani pozitivi dövlətin xasiyyətinə çeviriblər. Qarşı tərəfə, sadəcə, diqtə etmək deyil, regionda dayanıqlı sülhün və faydalı tərəfdaşlığın önəmini anlatmaq üzərindən prosesi aparır. Təkid etmir, təhdid etmir, təlqin edir. Bir yandan, qarşı tərəfin təkliflərini müzakirəyə layiq bilir, o biri tərəfdən, təbii və davamlı olaraq, öz maraqlarını da ardıcıl və etibarlı şəkildə müdafiə edir.
Azərbaycan dövlət başçısı inaqurasiya nitqində də deyib ki, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh prosesi beynəlxalq gündəlikdən çıxarılmalıdır, iki qonşu dövlət öz arasında danışıb, razılığa gələ bilər.
Bu, yeni bir fikir və ya fərqli mövqe deyil ki! Prezident bunu 2020-ci ilin noyabrından, 2023-cü ilin sentyabrına qədər də dəfələrlə deyib, ondan sonra da dönə-dönə təkrar edir. Hətta Vətən müharibəsinin gedişində verdiyi müsahibələrdə də bu fikirlər var: işğalçı Ermənistana kömək edən xarici qüvvələr qırağa çəkilsin, bizi təkbətək buraxsınlar, özümüz öz münasibətlərimizi aydınlaşdıraq. Prezident inaqurasiya nitqində də Fransaya və başqa dairələrə xitabən belə bir çağırışı həmin o inaqurasiya nitqində dç etmişdi: "Gedin, öz işinizlə məşğul olun". Bundan əvvəl də eyni məzmunu fərqli formalarda ifadə etmişdi. Azərbaycan sülh gündəliyinin, ümumiyyətlə, Ermənistanla normallaşma və gələcək dinc münasibətlər perspektivinin xarici dairələrin, xüsusilə, bölgəyə heç bir dəxli olmayan dövlətlərin inhisarından çıxarılmasına çalışıb və çalışır. Bu israrlı mövqe, keçmiş Minsk Qrupunun reanimasiyasına imkan vermədi. Azərbaycanın məhz bu duruşu, hələ 2023-cü ilin sentyabrına - lokal xarakterli antiterror əməliyyatına qədər humanitar bəhanələrlə beynəlxalq missiyaların Qarabağa girişinə imkan vermədi. Eləcə də, növbədənkənar prezident seçkilərini fürsət bilib seçki müşahidə missiyası rübəndi taxaraq Xankəndində və Şuşada daimi ofislər açmaq, bu ofisləri Qarabağ ermənilərinin guya pozulmuş hüquqlarını "bərpa etmək" üçün mərkəzlərə çevirmək istəyən Avropa Şurası Parlament Assambleyasının planları pozuldu. Azərbaycan buna imkan verə bilməzdi və imkan vermədi. Hələ bir çox başqa oyunlar da iflas etdirildi. Yəni AŞPA-dakı Azərbaycan nümayəndə heyətinin öz fəaliyyətini dayandırması heç də bəzi dairələrin dediyi kimi, Azərbaycanın daxili siyasi durumu ilə bağlı deyildi (bu, əslində aldadıcı manevrdir, ya da, sadəcə, səbəblərdən biridir), Azərbaycan-Ermənistan münasibətləri kontekstində bir məsələdir. Azərbaycanın həm xarici, həm daxili təhlükəsizliyi ilə bağlı məsələdir. Ona görə prezident deyirdi ki, Azərbaycanın daxili təhlükəsizliyinə təhdid və risk faktorları daxildən qaynaqlanmır, ölkə xaricində formalaşdırılır, sonra ölkənin içərisinə "ixrac olunur".
Yazının əvvəlindəki fikirlərə dönsək, bəli, Azərbaycanın dövlət rəhbəri verdiyi sözləri həmişə tutub. Və belə də davam edir. Ancaq Ermənistanın baş naziri hər çıxışında bir söz deyir. Yaxud üzdə bir söz, arxada tamam başqa söz deyir. Yaxud vəd verir, amma əməldə əksini edir. Bir beynəlxalq platformada sülh gündəliyini bir cür şərh edir, başqasında başqa cür. Əgər bu gün iki ölkə arasında sülh müqaviləsi alınmırsa, bu, tamamilə Ermənistanın və onun ağlını revanş xülyaları ilə qarışdıran məlum xarici dairələrin günahındandır.
Biz hələ 2020-ci ilin sonunda yazılarımızda proqnoz vermişdik ki, Ermənistan Qarabağda uduzduğu müharibəni Azərbaycanla sərhədlərə daşıyacaq. Təbii ki, arxasındakı xarici güclərin təhriki və diqtəsi ilə. Bu proqnozum, təəssüf ki, doğruldu, ya da doğrulmağa yaxındır.
Azərbaycan prezidentinin köməkçisi - Prezident Administrasiyasının xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev bu gün Antalyada jurnalistlərə açıqlamasında da bu baxımdan maraqlı fikir söyləyib:
"...Cənubi Qafqaz regionu xaricində olan geosiyasi intriqalarını bölgəyə daşımaq istəyən qüvvələr var. Ermənistanla Azərbaycan arasında sərhədi sərhəd kimi deyil, bir növ konfrontasiya xətti kimi inkişaf etdirməyə çalışan müəyyən qüvvələr var ki, bütün bunlar da təəssüf doğurur".
Bu açıqlama hazırkı vəziyyəti çox aydın və dəqiq təsvir edir. Sülh müqaviləsi tematikasını da spekulyasiya instrumenti kimi istifadə etmək istəyən qüvvələr də məlumdur.
Müqavilə olsa da, olmasa da, Azərbaycan sülh istəyir. Əgər müqavilə Azərbaycanla yanaşı Ermənistana da lazımdırsa, prezident İlham Əliyevin də dediyi kimi, beynəlxalq prinsiplərə uyğun şəkildə imzalanacaq, əks halda imzalanmayacaq. Dediyimiz kimi, Azərbaycana müqaviləli, ya müqaviləsiz, istənilən halda sülhun özü lazımdır, quruca sözü deyil. Kimlərsə Ermənistan rəhbərliyini yenidən revanşa qalxıb nəticə əldə edəcəyinə inandırıbsa, deməli, onu və xalqını aldadıb. Bundan əvvəl qonşu xalqı aldadıb Azərbaycanla müharibəyə sövq etmişdilər. Nəticəsi: Ermənistanın məğlubiyyəti!
Yenidən həmin xalq və onun dövləti eyni yanlışa düşəcəksə, indikindən də betər duruma düşəcək. Çünki Azərbaycan əvvəlki Azərbaycan deyil...
Bahəddin Həzi, Bizimyol.info
