İran nədən Zəngəzur dəhlizinə qarşıdır... - Tehran Kremli belə göz önünə alır...
Tarix: 9-09-2024, 15:00 | Çap et
2020-ci ilin 10 noyabrında Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderlərinin imzaladığı üçtərəfli bəyanat Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi durumu müəyyənləşdirən əsas sənəddir.
Azərbaycanın qələbəsi ilə başa çatan 44 günlük müharibəni yekunlaşdıran həmin bəyanatın imzalanmasından 4 ilə yaxın zaman keçməsinə baxmayaraq, bu sənəd hələ də bəzi güc mərkəzlərini və regional oyunçuları narahat edir.
Xüsusən, bəyanatın Zəngəzur dəhlizinin açılmasına dair 9-cu bəndi bu narahatlığın əsas səbəbidir. Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın da altında imza qoyduğu üçtərəfli sənədin həmin bəndində Ermənistan Azərbaycanın qərb rayonları və Naxçıvan Muxtar Respublikası arasında nəqliyyat əlaqəsinin təmin olunması öhdəliyini götürüb.
Lakin həmin bənd Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqeyinə görə bu günə qədər də icra olunmayıb, Zəngəzur dəhlizi hələ də işə düşməyib.
Təəssüf ki, bu bəndin icrasına Ermənistandan daha çox maneə törədən, bundan narahat olan isə İrandır. Bu maneə və narahatlıq üçtərəfli bəyanatın imzalanmasından bəri İranda müxtəlif səviyyələrdə və tez-tez verilən açıqlamalarda özünü aydın göstərir.
Həmin açıqlamaların ana xətti İranın “regionun geosiyasi və beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədlərinin dəyişdirilməsinə qarşı olmasından” ibarətdir. İran tərəfi verdiyi açıqlamalarla, ilk növbədə, Ermənistanın ərazi bütövlüyünə işarə edir, Ermənistanla sərhədinin bağlana biləcəyini deyir və Zəngəzur dəhlizini bu baxımdan təhlükə görür.
Halbuki, üçtərəfli bəyanatda sərhədlərin dəyişdirilməsi, yaxud Ermənistan ərazisinə hər hansı iddia yer almayıb. Azərbaycan tarixi ərazisi olsa da, Ermənistanın Qərbi Zəngəzur regionuna iddia etmir və bu ərazini, sadəcə, Naxçıvanı birləşdirəcək, insanların və yüklərin hərəkətini asanlaşdıracaq tranzit zona kimi görür. Bu fakta hər hansı don geyindirməyin, üçtərəfli razılaşmanın Zəngəzurun Ermənistanın nəzarəti altından çıxması anlamına gəlməsi barədə səslənən açıqlamaların heç bir hüquqi əsası yoxdur. Və bunu bəhanə edərək dəhlizin açılmasını önləmək üçtərəfli razılaşmanın kobud şəkildə pozulması anlamına gəlir. Halbuki, Ermənistanın özü bu razılaşmanın hazırlanmasında iştirak edən və onu imzalayan tərəfdir.
Qeyd olunduğu kimi, burada söhbət yalnız bir nəqliyyat dəhlizinin açılmasından gedir, heç kim bununla İranın ərazisini də məhdudlaşdırmır, yaxud da İrana hər hansı məhdudiyyət qoyulmur, onun ərazi bütövlüyünə, təhlükəsizliyinə hər hansı təhdid yoxdur.
Bundan başqa, İran dairələrinin Zəngəzur dəhlizinə NATO dəhlizi deməsi ilə NATO üzvü olan ölkələrin, o cümlədən Avropa İttifaqının Ermənistanda mənzillənmiş müşahidə missiyasının fəaliyyətinə susması arasında böyük suallar meydana çıxır.
İran NATO dəhlizi ifadəsini ortaya atmaqla faktların manipulyasiyası ilə məşğul olur. ABŞ, Qərb faktiki olaraq Ermənistanda NATO bazasının yaradılması planları üzərində işlədiyini gizlətmir, Tehranın buna göz yumub, olmayan “NATO dəhlizi”ndən danışması isə gülünc görünür.
Avropa İttifaqının Ermənistandakı müşahidə missiyasının faktiki olaraq Azərbaycan, Rusiya və məhz İran əleyhinə kəşfiyyat məlumatları topladığı barədə müxtəlif rəsmi şəxslərin bəyanatları da nədənsə İranı narahat etmir, Tehran bu missiyanın fəaliyyətinə demək olar ki, toxunmur.
Odur ki, İran tərəfdən səsləndirilən bu açıqlamaların məntiqi anlaşılan deyil.
Son vaxtlar İranın Zəngəzur dəhlizinin açılmasına qarşı arqessiv ritorikası üçtərəfli razılaşmanın tərəflərindən biri olan Rusiya ilə münasibətlərində də özünü göstərir. Xüsusən, Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrovun bir müddət öncə Rusiyanın "Birinci Kanalı"na açıqlamasında Paşinyanın üçtərəfli razılaşmaları sabotaj etməsi və Ermənistanın Sünik bölgəsindən (Zəngəzur-red.) keçən kommunikasiyaların məhz onun inadına görə açılmamasını deməsi Tehranı bu mövzuda hərəkətə gətirib.
Öncə, İran Ermənistandan keçərək Azərbaycanın əsas hissəsi ilə Naxçıvanı birləşdirəcək marşruta qarşı çıxması ilə bağlı mövqeyini Rusiyanın Tehrandakı səfiri ilə İran Xarici İşlər Nazirliyinin Avrasiya Baş İdarəsinin rəisi və nazir köməkçisi Müctəba Dəmirçilu arasında görüşdə bildirdi. Ardınca, İran xarici işlər naziri Abbas Araqçi “X” hesabında paylaşımında, əslində, Zəngəzur dəhlizinə eyham vuran “Qonşularımızın ərazi bütövlüyünə hər hansı təhlükə və ya sərhədlərin dəyişdirilməsi tamamilə qəbuledilməzdir və bu, İran üçün qırmızı xətdir”, - mesajı verdi.
Ümumiyyətlə, son günlər analoji bəyanatlar İranın müxtəlif vəzifəli ağızlarından eşidilir. İran XİN-in rəsmi nümayəndəsi Nasir Kənani, İranın Ermənistandakı səfiri Mehdi Sübhani, İran parlamentinin sədr müavini Əli Nikzadə, deputat Həsən Kaşqavi və digərləri bu mövzuda açıqlamalarında İranın Zəngəzur dəhlizi mövzusunda bəzən açıq, bəzən üstüörtülü şəkildə Moskvadan narazılığını çatdırırlar.
Amma rəsmi Tehran unudur ki, Rusiya tərəfinin mövqeyi, həmçinin, Lavrovun sözləri bütün tərəflərin razılaşdırdığı və imzaladığı üçtərəfli beynəlxalq sənədin şərtlərindən kənara çıxmır və kifayət qədər konstruktivdir.
Rəsmi Tehran sərhədlərinə yerləşdirilmiş Avropa İttifaqının hərbiləşdirilmiş və NATO emissarları ilə dolub-daşan monitorinq missiyasının fəaliyyəti, yaxud ABŞ-la öz ərazisində birgə hərbi təlim keçirən Ermənistana etiraz etmək yerinə, rəsmi İrəvanın imzasını geri çəkmədiyi və imtina etmədiyi üçtərəfli bəyanatın icrası ilə bağlı Rusiyanın haqlı iradlarına diplomatik güc sərf edir. Əgər İran Ermənistanla əlaqəsinin kəsiləcəyini bəhanə edirsə, Zəngəzur dəhlizinin heç də bunu ehtiva etmədiyini və Ermənistanın ərazi bütövlüyünə heç bir məhdudiyyət şamil etmədiyini bilməlidir. Yox, əgər İranı dəhlizə Rusiya sərhədçilərinin nəzarət etməsi narahat edirsə, unutmamalıdır ki, artıq 30 ildir, Ermənistan-İran sərhədində də məhz Rusiya sərhədçiləri xidmət çəkir.
Tehran-Moskva xəttindəki bu gərginlik İranın ABŞ-da yaxınlaşan növbəti prezident seçkiləri fonunda Qərblə münasibətləri nizamlamaq istəyindən də irəli gələ bilər. Ukrayna böhranı fonunda Rusiyanın İranla münasibətləri sıxlaşdırdığı məqamda rəsmi Tehran ikili oyun oynayaraq, hər iki tərəfdən maksimum dividend əldə edə bilər. İranın Rusiyaya silah, raket və dron satması ilə bağlı yayılan və müəyyən faktiki əsası olan xəbərlərə Tehranın operativ təkziblə çıxış etməsinə də Qərblə münasibətləri pisləşdirməmək kontekstində baxılmalıdır. Burada, İranın yeni prezidenti və komandasının nüvə proqramı ilə bağlı optimal çıxış yolu tapmaq istəyi, Qərbin sanksiyalarının bir hissəsinin ləğvinə nail olmaq niyyəti nəzərə çarpır.
Digər yandan, Zəngəzur dəhlizinə qarşı çıxmaqla, İran tək geosiyasi deyil, həm də geoiqtisadi maraqlar güdür. Belə ki, rəsmi Tehran ərazisindən yan keçərək Azərbaycanın qərb rayonları ilə Naxçıvanı birləşdirəcək dəhlizi hazırda ərazisindən keçməklə mövcud olan və modernləşdiriləcək analoji marşrut xəttinə rəqib görür. Qlobal kontekstdə isə Çin və Mərkəzi Asiyanı Avropa ilə birləşdirəcək əlverişli beynəlxalq nəqliyyat marşrutunun əlindən çıxması ilə razılaşa bilmir.
Odur ki, İranın Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı narahatlıqlarını Ermənistanın ərazi bütövlüyü ilə əlaqələndirməsi heç inandırıcı görünmür.
APA Analytics
|
|
|
|
|
|
Putin SSRİ-ni bərpa edə biləcəkmi?
|
|
|
|
|
|
|
|
|
• Bakı metropolitenində platformalarda təhlükəsizlik qapıları quraşdırıla bilər?
Bu gün, 15:00 |
|
|
|
• Soltanlı kəndi uğrunda 3 gün qanlı döyüşlər gedib - Aran Qarabağın açarı
Bu gün, 14:49 |
|
|
|
• Paşinyan yenə yolların açılmasından danışır, amma...
Bu gün, 14:47 |
|
|
|
• "Anamı, oğlumu, qardaşımı itirmişəm..." - AzTV-nin ilk ali dərəcəli qadın rejissoru
Bu gün, 14:39 |
|
|
|
• "Cəmi 24 saatdan az müddətdə..." - deputat
Bu gün, 14:10 |
|
|
|
• Köçəryan və Sərkisyan Bakıya verilir? – Karapetyandan sensasiya
Bu gün, 14:01 |
|
|
|
• İrəvan təhlükəli oyunun içindədir və bu onlara ağır başa gələcək - ŞƏRH
Bu gün, 13:59 |
|
|
|
• Vilayət Quliyev 2-ci ordu korpusuna komandir təyin olundu - ƏMR
Bu gün, 13:57 |
|
|
|
• Bu məktubla ABŞ Dövlət Departamentini ifşa etdilər - deputat
Bu gün, 13:45 |
|
|
|
• "İşlədiyim müddət ərzində çoxlu dostlar qazandım..."
Bu gün, 13:17 |
|
|
|
• "Bu kimi rəzilləri öz adı ilə çağırmaq lazımdır!" - Mirşahin OD PÜSKÜRDÜ
Bu gün, 13:14 |
|
|
|
• Dərslər başlayıb, amma dərslik problemi hələ də qalır... - "Əgər məktəblərimizdə ixtisaslı müəllim çatışmırsa..."
Bu gün, 13:09 |
|
|
|
• Sahibkarlar bir aydan çoxdur ki, evlərinə çörək apara bilmirlər - NARAZILIQ VAR
Bu gün, 13:05 |
|
|
|
• Naxçıvan Təhsil Nazirliyində Talıbov ənənələri - Haqsızlığa etiraz edən müəllimə “xan” qaydası cəzalandırıldı
Bu gün, 12:40 |
|
|
|
• İsrail SEPAH-ın hücumunu gözləyir - Cavab hazırlanıb
Bu gün, 12:25 |
|
|
|
• “Dini qurumlarla iş mənə daha uyğun sahədir” - Fazil Mustafa
Bu gün, 12:23 |
|
|
|
• Samirəynən Əli oynamaq üstündə dava edib
Bu gün, 12:20 |
|
|
|
• Azərbaycan üçün təhlükəli xəstəliklər... - BELƏ DAVAM EDƏRSƏ...
Bu gün, 12:17 |
|
|
|
• Zəfər Günü ilə bağlı bu qərar verilərsə... - AKTUAL
Bu gün, 12:12 |
|
|
|
• "Ay millət, oxumaq zildən qışqırmaq deyil" - ETİRAZ
Bu gün, 11:38 |
|
|
|
• Vaşinqtonun məkrli planı: Bakıdan İrəvana “təslim olmasını” istəyirlər - FAKT BUDUR!
Bu gün, 11:34 |
|
|
|
• Naxçıvan səhiyyəsində nə işlər çevrilir? - İLGİNC FAKTLAR
Bu gün, 11:28 |
|
|
|
• Dünyada ucuzlaşma, bizdə bahalaşma yaşanır - NƏ BAŞ VERİR?
Bu gün, 11:16 |
|
|
|
• Baba Rzayevlə bağlı nə baş verir? – Şiddətli töhmətin arxasındakı sensasion məqam
Bu gün, 10:27 |
|
|
|
• Paşinyan əgər Bakıya gələrsə... - Ermənistan qarışacaq?
Bu gün, 10:21 |
|
|
|
• “Mossad” peycerləri partlatmaq əməliyyatını 2022-ci ildən planlaşdırıb? - KİV
Bu gün, 10:17 |
|
|
|
• "Hər dəfə mənim malım gələndə bütün Azərbaycan bilir..." - Bakı gömrüyü qarşısında ETİRAZ
Bu gün, 10:15 |
|
|
|
• "Atamın üzünə ağ olmamışam..."
Bu gün, 10:10 |
|
|
|
• Tanınmış erməni jurnalistdən SENSASİON AÇIQLAMALAR - "Əliyevə və Paşinyana müraciət edirəm..."
Bu gün, 10:04 |
|
|
|
• İrəvanın qaçacaq YERİ YOXDUR... - ÇÜNKİ...
Bu gün, 08:02 |
|
|
|
• Ermənilər hər vəchlə Qərbi Azərbaycana qayıdışa mane olsa da... - İNCƏLƏMƏ
Bu gün, 07:58 |
|
|
|
• Yuxarı qiymətə aşağı keyfiyyət... - NƏ ETMƏLİ?
Bu gün, 07:51 |
|
|
|
• Azərbaycan Pezeşkiana hələ də ümidlə baxır? - Görünəni odur ki...
Bu gün, 07:40 |
|
|
|
• Gəlir səviyyəsinə görə Cənubi Qafqazda niyə ən geridəyik? - "Bank sektorumuz..."
Bu gün, 07:32 |
|
|
|
• "Bu efir söhbətləri deyil"
Bu gün, 07:28 |
|
|
|
• Prezident Naxçıvana ayrılan vəsaiti niyə azaldıb? - AKTUAL
Bu gün, 07:24 |
|
|
|
• "Qərbin addımları dağıdıcılığa xidmət edir” - Azərbaycana qarşı qarayaxma
Bu gün, 00:28 |
|
|
|
• “Deyir efirdə muğam oxuma, bəs məni niyə çağırmısan?” - Əməkdar artist gileyləndi
Bu gün, 00:22 |
|
|
|
• “Gürcü arzusu”nun Gürcüstanı və ya yenidən Rusiyanın orbitinə qayıdış - GƏLİŞMƏ
Bu gün, 00:17 |
|
|
|
• Deputatlar Ceyhun Bayramova müraciət edərək ABŞ ilə sazişlərə xitam verilməsini istəyiblər - MÜRACİƏT
Dünən, 20:40 |
|
|
|
• "Xidmət yaxşıdır... amma ehtiyatlı olun..." - FOTOFAKT
Dünən, 15:07 |
|
|
|
• Fransanın silahlandırdığı Ermənistan... - rəsmən SAVAŞI KÖRÜKLƏYİRLƏR...
Dünən, 15:05 |
|
|
|
• Suriya BRICS-ə qoşulmaq üçün müraciət edib
Dünən, 14:52 |
|
|
|
• Əliyevin üç ölkə ilə bağlı planı: - "Qərbin xoşuna gəlməyən budur"
Dünən, 14:51 |
|
|
|
• Makron gücü çatmayacaq vədlər verib, "erməni ümidləri" Parisdə "dəfn" edilir
Dünən, 14:43 |
|
|
|
• "Azərbaycana qarşı qərəzli sanksiyalar tətbiq etməyə çalışırlar" - deputat
Dünən, 14:42 |
|
|
|
• Elgiz Elməddinin təklifini geri çevirib
Dünən, 14:30 |
|
|
|
• Bakıda internetə qoşulmayanların telefonunu kəsirlər? - AÇIQLAMA
Dünən, 14:27 |
|
|
|
• Balababa Rzayevə şiddətli töhmət elan edilib - SƏRƏNCAM
Dünən, 14:23 |
|
|
|
• Tərtərdə “Poliqon” gənclərin hərbi-vətənpərvərlik düşərgəsi start götürüb
Dünən, 14:14 |
|
|
|
|