Sentyabr ayının Azərbaycan Xalqının tarixində xüsusi yeri var. Çünki
həm 2020-ci ilin sentyabrın 27-də İkinci Qarabağ müşaribəsi başlayaraq 44
gündə ordumuzun qələbəsi ilə başa çatdı. Həm də 2023-cü ilin sentyabrın
19-da birgünlük antiterror tədbirləri ilə Qarabağdakı separatizmə son
qoyuldu və xunta əbədilik ləğv edildi.
İkinci Qarabağ müharibəsi Azərbaycan Ordusunun tarixi Qələbəsi ilə
başa çatandan sonra Ermənistan kapitulyasiya sənədinə imza atdı. Belə ki,
Azərbaycanın, Rusiyanın prezidentlərinin və Ermənistanın baş nazirinin
imzaladıqları 2020-ci il 10 noyabr tarixli üçtərəfli Bəyanat qalib
Azərbaycanın şərtləri əsasında formalaşdı. İşğalçı Ermənistan həmin
Bəyanatla üzərinə götürdüyü öhdəliklərə uyğun olaraq sonrakı mərhələdə
Ağdam, Kəlbəcər və Laçını döyüşsüz təslim etdi. Beləliklə, qüdrətli
Azərbaycan tarixi ədaləti və özünün ərazi bütövlüyünü hərbi-siyasi yolla
bərpa etməyə nail oldu.
Ancaq üçtərəfli Bəyanata zidd olaraq Ermənistan üç il ərzində nəinki
öz silahlı qüvvələrini, canlı qüvvəsini və texnikasını bizim ərazimizdən
çıxarmadı, əksinə bura əlavə canlı qüvvə və hərbi texnika yerləşdirdi. İkinci
Qarabağ müharibəsindən sonra rəsmi Bakı haqlı narahatlığını ifadə edərək
dəfələrlə rəsmi İrəvana, onların xaricdəki havadarlarına və digər tərəflərə
mesaj verərək bildirdi ki, Ermənistan silahlı qüvvələrinin Azərbaycan
ərazisində qalması qanunsuzdur və buna son qoyulmalıdır. 10 noyabr
2020-ci il tarixli üçtərəfli Bəyanata zidd olaraq Ermənistandan Azərbaycan
ərazisində olan qeyri-qanuni erməni silahlı dəstələri üçün canlı qüvvə,
silah-sursat, mina, eləcə də digər hərbi təyinatlı vasitələrin daşınmasının
qarşısının alınması məqsədilə və Ermənistan tərəfindən 2023-cü ilin 22
aprel tarixində birtərəfli qaydada Azərbaycan ilə sərhəddə Laçın –
Xankəndi yolunun girişində nəzarət buraxılış məntəqəsinin qurulmasına
cavab olaraq aprelin 23-də Dövlət Sərhəd Xidmətinin bölmələri tərəfindən
Azərbaycanın suveren ərazilərində, Ermənistan ilə sərhəddə, Laçın–
Xankəndi yolunun başlanğıcında «Laçın» nəzarət-buraxılış məntəqəsi
yaratdı.
Kapitulyasiya aktından sonra Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində 10
mindən artıq Ermənistan silahlı qüvvələrinin birləşmələri və qeyri-qanuni
erməni silahlı dəstələri mövcud idi. Halbuki, üçtərəfli Bəyanata əsasən,
Qarabağ ərazisindəki erməni yaraqlıları 3 il əvvəl tərksilah edilməli idilər.
Azərbaycan işğala məruz qalan tərəf olsa da Qarabağda baş verən
gərginliyin aradan qaldırılması, azərbaycanlılarla ermənilərin birgə
yaşayışını təmin edəcək reinteqrasiya prosesinin normal davam etməsi və
məsələnin ikitərəfli danışıqlar yolu ilə həllini tapması üçün 3 il müddətində
əlindən gələni etdi. Təəssüf ki, Azərbaycanın humanist çağırışlarının
əvəzində erməni silahlı qüvvələri sayını artırmaqla, yeni silahlar alıb,
təxribatlar törətməklə məşğul idilər. Vəziyyət o həddə çatmışdı ki
Qarabağda separatçılar müstəqillik iddialarından əl çəkmir, özlərinin
oyuncaq «prezident»lərini seçir, qondarma «parlament»ləri adından
Azərbaycan dövlətinin əleyhinə bəyanatlar verirdilər.
Beləliklə, artıq zamanın tələbi idi ki, ordumuz qəti adımlar atmaqla bu
separtizmə birdəfəlik son qoysun. Belə də oldu. 2023-cü il sentyabrın 19-da
Azərbaycanın Qarabağ bölgəsindəki erməni silahlı qüvvələri bir sıra
genişmiqyaslı hərbi təxribatlar və terror hücumları törətdi. Erməni kəşfiyyat-
diversiya qrupları tərəfindən Əhmədbəyli–Füzuli–Şuşa avtomobil yolunda
terror məqsədilə əvvəlcədən quraşdırılmış minaların partlaması nəticəsində
mülki şəxslər, Daxili İşlər Nazirliyinin Daxili Qoşunlarının hərbi qulluqçuları
şəhid oldu və yaralandı. Bununla yanaşı, ordumuzun bölmələri
minaatanlardan və müxtəlif çaplı atıcı silahlardan atəşə tutuldu. Həmin gün
Azərbaycanın Qarabağ bölgəsində qanunsuz yerləşdirilmiş erməni silahlı
qüvvələrinin növbəti terror aktı nəticəsində Ağdam və Şuşa şəhərlərində
müvafiq olaraq iki mülki əməkdaş həlak oldu. Bütün bu təxribatların
qarşısının alınması, üçtərəfli Bəyanatın müddəalarının icrasının təmin
olunması, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiya quruluşunun bərpa
edilməsi məqsədilə bölgədə lokal xarakterli antiterror tədbirlərinə başlanıldı.
Cəmi 23 saat 43 dəqiqə ərzində erməni separatçıları ağ bayraq qaldırmağa
məcbur oldular.
Qeyd etməliyik ki, antiterror tədbirləri zamanı bizim hərbçilərimiz böyük
qəhrəmanlıq, şücaət, peşəkarlıq göstərdilər. Ağır relyef şəraitində, düşmən
tərəfindən uzun illər böyük mühəndislik işləri nəticəsində istehkamların
mövcudluğu şəraitində, düşmən mövqelərinin təpələrdə, əlverişli yerlərdə
yerləşdirilməsinə baxmayaraq, hərbçilərimizin qəhrəmanlığı, peşəkarlığı
nəticəsində qısa müddət ərzində bütün istiqamətlər üzrə əhəmiyyətli
dərəcədə hərbi uğurlar əldə edildi. Əməliyyat başlamazdan əvvəl bütün
hərbi birləşmələrimizə ciddi tapşırıq verilmişdi ki, aparılan antiterror
tədbirləri nəticəsində Qarabağ bölgəsində yaşayan erməni əhalisi zərbə
altına düşməməlidir və mülki əhali qorunmalıdır.
Bir sözlə, 2023-cü il sentyabrın 28-də Qarabağın separatçı və
qondarma rejiminin «rəhbəri» Samvel Şahramanyan qondarma rejimin
ləğvi ilə bağlı sənəd imzaladı. Beləliklə, 24 saatdan az müddətdə həyata
keçirilən antiterror tədbirləri nəticəsində Azərbaycan ərazisində qanunsuz
yerləşən Ermənistan ordusu tam şəkildə tərksilah edilərək, ölkəni tərk etdi.
Qarabağda qeyri-qanuni xunta rejimi ləğv edildi, separatçıların əsas
rəhbərləri həbs edildi və Azərbaycan öz dövlət suverenliyini tam təmin etdi.
Azərbaycanın Zəfər tarixi Xankəndi, Xocalı, Ağdərə, Xocavənd, Əsgəranda
üçrəngli Bayrağımızın yüksəldilməsi, ərazi bütövlüyümüzün və
suverenliyimizin tam bərpası ilə nəticələndi.
Vasif İsayev
Vətən müharibəsi iştirakçısı, ehtiyatda olan baş leytenant
Dia-az.İnfo
